Eksperci nie mają wątpliwości – kontrole skarbowe są coraz częstsze, bardziej restrykcyjne i ciągną się latami. Z rozczarowaniem stwierdzają, że nowe przepisy, które miały uporządkować sposób przeprowadzania kontroli i zwiększyć ochronę podatników to tylko teoria. Jak podaje "Puls Biznesu", powołując się na wyniki raportu "Przedsiębiorcy pod lupą fiskusa 2025" opracowanego przez Konfederację Lewiatan i firmę doradczą MDDP, urzędnicy w praktyce ignorują przepisy, które z założenia miały chronić przedsiębiorców.
Więcej kontroli, mniej ochrony
Raport obejmujący lata 2019–2024 analizuje zarówno skalę, jak i skuteczność działań fiskusa – od czynności sprawdzających, przez kontrole podatkowe, po celno-skarbowe. Choć wszystkie te działania mają służyć sprawdzeniu poprawności rozliczeń, to urzędy samodzielnie wybierają tryb postępowania, jak się okazuje, często ten najmniej korzystny dla podatnika.
Podane przez "PB" liczby mówią same za siebie: w 2019 r. kontrole celno-skarbowe stanowiły 12 proc. wszystkich działań kontrolnych. W 2024 r. było to już ponad 38 proc. W ciągu pięciu lat wszczęto 117,5 tys. postępowań – średnio 77 każdego dnia.
Doradcy podatkowi wskazują, że kontrole celno-skarbowe wypierają tradycyjne kontrole podatkowe, a najbardziej popularne są tzw. czynności sprawdzające, które z jednej strony pozwalają na szybsze sprawdzenie rozliczeń podatników, ale z drugiej zapewniają podatnikom mniejszą ochronę.
Imponująca skuteczność fiskusa
Jak pisze "PB", efektywność wykrywania nieprawidłowości przez fiskusa jest niepodważalna. W 2024 roku 98 proc. kontroli podatkowych i 94 proc. kontroli celno-skarbowych kończyło się ustaleniami na niekorzyść podatnika. Eksperci podkreślają jednak, że takie wyniki nie zawsze oznaczają rzeczywiste uchybienia po stronie przedsiębiorców.
Analitycy twierdzą, że kontrolerzy często stosują zasadę "że zawsze coś muszą na firmę znaleźć", ponieważ organy podatkowe nie chcą odchodzić z pustymi rękami. Takie nastawienie powoduje, że prawie zawsze znajdują nieprawidłowości w rozliczeniach. Inną sprawą jest to, że stwierdzane uchybienia często nie mają uzasadnionych podstaw, co potwierdzają liczby wygrywanych przez firmy spraw w sądach.
Kontrole z zaskoczenia – bez możliwości naprawy błędów
Jednym z najpoważniejszych zarzutów wobec urzędów skarbowych, jak wykazuje "PB", jest brak należytego zawiadamiania o planowanej kontroli. Choć przepisy przewidują czas na dobrowolną korektę rozliczeń, jedynie co dziesiąty przedsiębiorca jest informowany z wyprzedzeniem. I w tej kwestii eksperci nie mają wątpliwości, że jest to naruszanie podstawowych praw podatnika. Wyjaśniają, że brak uprzedzenia o kontroli uniemożliwia naprawienie pomyłek, co często kończy się wyższymi kosztami i potencjalną odpowiedzialnością karną.
O przewlekłości trwania kontroli świadczą średnie czasy trwania postępowań w 2024 roku. Dla kontroli celno-skarbowych to 332 dni, dla kontroli podatkowych 113 dni. Czas trwania kontroli w zależności od rodzaju podatku wygląda nieco inaczej. Dla CIT wynosi ponad 5 miesięcy, PIT prawie 4 miesiące, zaś akcyza badana jest przez średnio ponad 2 miesiące.
Te wyniki potwierdzają nienależyte działanie fiskusa chociażby w kontekście ustanowionego prawem limitu czasowego kontroli dla mikrofirm, który wynosi 12 dni. W przypadku średnich firm limit to 24 dni, a dużych 48 dni.
Nic dziwnego, że aż 75 proc. pytanych przez Konfederację Lewiatan przedsiębiorców ocenia źle lub bardzo źle zrozumiałość i stabilność przepisów podatkowych, które w ich opinii powstają w pośpiechu, bez odpowiednich konsultacji z przedstawicielami pracodawców.
Czytaj też:
Taki zwrot podatku otrzymali Polacy. Padł też rekordCzytaj też:
Duże zmiany dla podatników? Nadciągają "ugody podatkowe"